Vorige maand was het precies 40 jaar geleden dat de eerste lp van de Beatles werd uitgebracht. Een goede aanleiding om deze plaat opnieuw te beluisteren en te horen of hij ons - en de nieuwe generatie - nog steeds enthousiast kan maken. Veertig jaar is immers de periode van een hele generatie. De tijden, de muzikale smaak en niet te vergeten de techniek zijn ingrijpend veranderd. Wijzelf zijn óók veranderd. Het maakt natuurlijk uit of je als tiener of als veertiger, vijftiger of zestiger naar deze muziek luistert! In 1963 moest ik nog 9 jaar oud worden en de Beatles waren nog synoniem aan Twist And Shout. Vier maanden ná de release van Please Please Me zou She Loves You de Beatlesgekte pas goed stimuleren. Hoe gek ook, op mij als kind maaktede moord op president Kennedy (22 november) dat jaar meerr indruk dan de opkomst van de jongens uit Liverpool. Dat zou pas gaan veranderen in 1966. De Beatles zelf waren ook maar net de puberteit ontgroeid. In april 1963 was George 19 jaar. De oudste Beatle, Ringo dus, telde nog maar 22 levensjaren.
De geremasterde CD geeft wellicht over mijn verfijnde geluidsinstallatie een heel ander geluid, dan de lp in die tijd maakte via mijn breekbare mono-pickup-je. Daarom zet ik ook de lp met zijn ruis en tikjes nog eens op. Wat komt er terug in de herinnering? Niet het jaar 1963 als zodanig. Het was pas in 1977 - veertien jaar na verschijnen - dat ik geld had om een exemplaar te kopen. Maar wie kocht de lp vlak na uitkomen wél direct? Teenagers (zo heetten die toen) kochten singles, die waren duur genoeg. LP's waren onbetaalbaar, behalve dan voor de doorgewinterde fans.
Een klein half jaar eerder was de eerste single van de groep in Engeland uitgekomen, Love Me Do. Het was een bescheiden hit geworden met een 17e plaats in de charts. De tweede single Please Please Me stormt wel meteen naar de nr. 1 positie en dan moet er natuurlijk ook snel een album komen. Veel tijd voor opnames is er niet met een heel druk schema van optredens. Daarom zal er op 11 februari 1963 een marathonsessie in Abbey Road plaatsvinden. De vier songs van de eerste twee singles kunnen natuurlijk zo een plekje krijgen, maar binnen tien uur zullen nog tien nieuwe songs op de band moeten komen. Dat gaat ook lukken: in 585 minuten ofwel 9 uur en drie kwartier. Dat zou bij Sgt. Pepper nog wel anders gaan! De eenvoud van deze plaat uit de tijd dat het om de live-optredens ging, staat dan ook in een helder contrast tot de gecompliceerdheid van de studiojaren van The Beatles.
Dan nu de plaat. Veertien korte songs. De kortste duurt minder dan twee minuten, de langste haalt nog geen drie minuten. Ze klinken direct, fris en onopgesmukt. Een onvervalste rock 'N' Roll song mag de plaat openen besluiten. Eigen interpretaties van enkele rhythm and blues-songs verwijzen naar zwarte wortels. Anna is een ontroerend lied van de zwarte zanger Arthur Alexander, die ook de Rolling Stones wist te verleiden tot de opname van een song van hem: You Better Move On. Twee nummers van een zwarte Amerikaanse meidengroep, de Shirelles, sieren de plaat: Boys en Baby It's You. Aan dit laatste lied heeft Burt Bacharach nog compositorisch gesleuteld. Opmerkelijk voor een debuutalbum is vooral dat acht van de veertien songs zijn geschreven door de uitvoerenden zélf. Dat gebeurde in die tijd zelden. De zangers waren in de regel anderen dan de songwriters.
De lp opent met I Saw Her Standing There, een vrolijk en meteen ook bijzonder sterk rocknummer, in hoofdzaak geschreven door Paul. De openingsregel: "Well, she was just seventeen," had gevolgd moeten worden door "Never been a beauty queen," maar John liet dat veranderen in het veel ondeugender en suggestiever "You know what I mean." In 1988 had een Amerikaanse zangeres, Tiffany, met een vrouwelijke editie van dit lied nog een hit.
Het tweede nummer, Misery, werd door John eigenlijk geschreven voor Helen Shapiro, maar die nam het toch niet op. Het zit vol puberaal zelfmedelijden ("the world is treating me bad...") en openlijk seksueel verlangen.
Anna is een toonbeeld van romantische gevoeligheid. John laat weten dat háár geluk voor hem belangrijker is dan de zijne. Die woorden vormen, zo weten we nu, nou niet een directe weerspiegeling van zijn omgang met vrouwen in die dagen.
Van de eigen songs spreken ook nu Please Please Me, Do You Want To Know A Secret en There's A Place het meest aan. Het eerste is hoorbaar geïnspireerd door Only The Lonely van Roy Orbison. George Martin zou het aanvankelijk te somber hebben gevonden om er een hit van te kunnen maken. Er kwam een snellere én buitengewoon succesvolle versie van. Het tweede is nog steeds een wonderschoon romantisch liedje. There's A Place is een typische Lennon-song met een hoog Imagine-gehalte: stel je eens voor dat. Hier het idee, het ideaal, dat er een plek is waar ik heen kan, als ik me niet prettig voel; in mijn gedachten is er die plek waar geen zorgen bestaan, waar geen droevige dag van morgen bestaat.
Het meest spectaculair aan dit album is natuurlijk de uitsmijter, Twist And Shout, een cover van de hit die de Isley Brothers een jaar eerder hadden in de VS. In de UK zouden niet The Beatles hiermee de charts halen, maar Brian Poole. Niettemin, het lied zou hét visitekaartje van The Beatles worden. De zwarte oorsprong, het opzwepende en zwoele karakter met een directe verwijzing naar seks, maakten het spannend. Kom wat dichter bij me dansen en laat zien dat je van mij bent. Het nummer werd als laatste opgenomen tijdens de hele opnamesessie, want iedereen begreep dat John met het ruige keelgeluid dat hij moest aanwenden, daarna niet veel meer uit zijn strot zou kunnen krijgen. Het lied was natuurlijk ook veel te ruig om voor de oudere generatie acceptabel te zijn. Wellicht zetten wij nú de versterker wat zachter als het lied zich aankondigt in onze burgermanswoning.
Met een half uurtje is dit album aan je voorbij getrokken. Snel. Ik zet 'm nog een keer op. Nog steeds is het leuk, ook nu de belevingswereld van pubers de mijne niet meer is. Muzikale kwaliteit, originaliteit en veelzijdigheid zijn troef. Een CD die je niet alleen om nostalgische of historische redenen in de kast hebt staan. Hij komt er met een kleine regelmaat ook uit.
Peter Korver
16/5/2003
